Dù đang trên chuyến bay từ Hà Nội sang La Habana, Nguyễn Hà Tiệp vẫn không thể tin được chuyến công tác nước ngoài đầu tiên của mình lại là đến Cuba - đất nước của những cánh đồng mía bạt ngàn và những điếu xì gà nổi tiếng thế giới. Anh đã nghe rất nhiều trước đây từ những thế hệ cha anh đi trước.
Bằng niềm hạnh phúc, bằng khả năng của một người trẻ (đạo diễn trẻ nhất đoàn phim), anh và những đồng nghiệp - thế hệ 7x và 8x sinh ra khi đất nước đã có những bước phát triển và lùi xa chiến tranh - đã đem trải nghiệm đầy xúc cảm của mình biến thành ngọn lửa và truyền vào cuốn phim tài liệu về tình hữu nghị Việt Nam - Cuba Hai trái tim chung nhịp đập.
Ngày 20/3, đoàn công tác của Bộ Quốc phòng Việt Nam tiến hành bàn giao tập phim mang tên Hai trái tim chung nhịp đập cho lãnh đạo Bộ các Lực lượng vũ trang (LLVT) cách mạng Cuba ở La Habana. Đây là buổi lễ bàn giao hết sức đặc biệt. Buổi lễ chiếu phim chính thức diễn ra trong phòng chiếu phim của Bộ các LLVT cách mạng Cuba, nơi hội tụ lãnh đạo cấp cao của quân đội hai nước, những anh hùng Cuba đã trải qua giai đoạn chiến tranh khốc liệt cũng như những nhân chứng lịch sử hiểu rõ về tình bạn Việt Nam – Cuba.
Theo chia sẻ của đạo diễn Nguyễn Hà Tiệp, buổi công chiếu mang đến cảm xúc không giống như các buổi chiếu phim bình thường, bởi đây là sản phẩm lưu giữ ký ức về quan hệ đặc biệt giữa hai nước trong hơn 60 năm qua.
Qua gần 30 phút, người xem được một lần nữa nhìn lại mối quan hệ Việt Nam - Cuba phát triển và đạt đến những đỉnh cao bất chấp nhiều rào cản, khó khăn mà hai nước phải đối mặt. Cũng từ bộ phim người xem cũng thấy được suy nghĩ, tình cảm trong sáng của người anh em Cuba dành cho nhân dân Việt Nam trong những thời khắc lịch sử.
Bộ phim được sản xuất ở cả Cuba lẫn Việt Nam, ở thời điểm đại dịch COVID-19 ập đến (2020). Điều này ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ kế hoạch sản xuất của đoàn làm phim. Nhưng cũng chính sự khó khăn đó khiến Nguyễn Hà Tiệp và đồng đội có cơ hội tham gia hoàn thiện bộ phim.
Tác phẩm như một sợi dây buộc chặt hơn nữa tình cảm trước đó của các anh với tình cảm cách mạng, đồng chí được học trong lịch sử với một Cuba đang nỗ lực từng ngày vượt qua những khó khăn vì bị cô lập, cấm vận.
Ngọn lửa của tinh thần cách mạng không dễ dàng cháy trong lòng những người trẻ nếu không có những chất xúc tác vô cùng đặc biệt. Quá trình làm phim, nghiên cứu kỹ về quá khứ hào hùng của tình bạn Việt Nam - Cuba giúp cho tinh thần đó ngấm vào từng suy nghĩ của Hà Tiệp. Tình cảm đó còn được thổi bùng bởi những trải nghiệm của anh ở đất nước "ngọt mía lùi" mà anh đã được nghe kể rất nhiều từ thuở bé.
"Anh đến từ đâu, Việt Nam ư?" - một người dân Cuba hỏi Tiệp khi anh cùng đoàn quay phim trên đường phố La Habana. Ngay lập tức, người này liền hô vang "Hồ Chí Minh! Hồ Chí Minh!" và đây không phải là người dân Cuba duy nhất nói như vậy khi gặp những bạn Việt Nam.
Cảm xúc này thật lạ với Tiệp, anh chưa từng thấy sự hồ hởi vui mừng như vậy ở bất cứ đâu trước đây. Ngay lập tức, đoàn làm phim đáp lại: "Fidel! Fidel!". Những người Cuba mến khách bắt tay từng người trong đoàn làm phim, hai bên ôm chầm lấy nhau như những anh em lâu ngày gặp lại. "Đó là ngôn ngữ đặc biệt mà cả hai đã dùng để giao tiếp, để thể hiện tình cảm của nhau”, đạo diễn Hà Tiệp xúc động kể lại.
Một thực tế, khó khăn ở đất nước đang chịu hàng trăm lệnh cấm vận khiến cho cuộc sống của người dân không dễ dàng và có thể thấy rõ khi đi qua từng con phố, nhìn từng góc nhà ở đây. Nhưng điều đó không ngăn được họ tận lòng giúp đỡ người anh em thân thiết.
Trong suốt 13 ngày, đoàn liên tục di chuyển từ thủ đô La Habana cho đến Santiago de Cuba. Hành trình dự định ngắn ngày nhưng chặng đi quá dài. Các đường bay ở Cuba không dễ dàng trong bối cảnh nguồn năng lượng xăng dầu khan hiếm, người dân cũng phải xếp hàng dài mỗi ngày để mua xăng phục vụ đi lại.
Nhưng rồi đoàn làm phim nhận được rất nhiều sự hỗ trợ của Chính phủ, Quân đội Cuba để chuyến đi thuận tiện hơn cho công việc, bất chấp những khó khăn về mặt kinh tế của nước bạn. Đó là niềm vui vô bờ bến của đoàn, nhưng ẩn sâu sau đó, từng thành viên hiểu được sự trân quý mà Chính phủ Cuba đã, đang và sẽ luôn dành cho người anh em Việt Nam.
Và đạo diễn trẻ Tiệp nhận ra rằng, chỉ cần nói đúng thôi những gì anh đang thấy, cũng đủ để khán giả của anh, ở bất cứ nhóm tuổi nào, hiểu được tình cảm cao đẹp Cuba - Việt Nam. Tiệp tin, sức sống của mối quan hệ Việt Nam - Cuba phụ thuộc vào việc đảm bảo duy trì và phát huy các yếu tố lịch sử đã gắn kết 2 đất nước trên tinh thần vô tư, chân thành và trong sáng.
Khi hỏi những người trẻ nghĩ gì sau khi xem phim tài liệu Hai trái tim chung nhịp đập, đạo diễn Tiệp cho biết, hầu hết đều trả lời cảm thấy sự thân thuộc qua từng thước phim, giống như đã từng sống qua thời điểm lịch sử đó. Điều này có lẽ xuất phát từ câu chuyện, bài học và tình cảm của mỗi người dân Việt Nam dành cho người anh em Cuba vẫn không thay đổi trong hơn 60 năm qua.
Từ Hai trái tim chung nhịp đập, người trẻ Việt Nam càng hiểu hơn về mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Cuba. Bộ phim giống như cây cầu nối vô hình gắn kết cả hai dân tộc trước những thay đổi của thời cuộc.
Theo Hà Tiệp, để người trẻ Việt Nam có thể tiếp tục gìn giữ và gắn kết hơn nữa với những người anh em Cuba, chúng ta chỉ cần là chính mình như người anh hùng dân tộc Cuba José Martí Perez từng nghĩ về người Việt Nam.
José Martí là nhà lãnh đạo phong trào đấu tranh đòi độc lập cho Cuba khỏi Tây Ban Nha cuối thế kỷ XIX. Với bài viết Cuộc dạo chơi trên đất nước của người An Nam (đăng trên tạp chí Tuổi Vàng của Mỹ năm 1889), ông được xem là người Mỹ Latinh đầu tiên "phát hiện ra Việt Nam" (ý kiến của cố lãnh tụ Fidel Castro), và là "người Cuba đầu tiên gieo giống cho tình đoàn kết hữu nghị giữa hai dân tộc" (ý kiến của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng trong chuyến thăm Cuba vào năm 2010).
Từ những lần đầu tiên đó, mối quan hệ Việt Nam - Cuba không ngừng phát triển và điều thể hiện qua bài phát biểu của cố lãnh tụ Fidel Castro:
Việt Nam đã chứng minh với thế giới, với tất cả những người cách mạng, với tất cả những người chống chủ nghĩa đế quốc rằng những kỹ thuật hiện đại nhất, một đội quân lớn nhất và ngay cả một liên minh hùng mạnh như của Mỹ ở Việt Nam cũng không thể đánh bại được một phong trào du kích được nhân dân ủng hộ. Tôi cho rằng không ai nghi ngờ sự thất bại của quân đội Mỹ khi đối mặt với Việt Nam anh hùng và đó là sự ủng hộ lớn nhất mà Việt Nam dành cho thế giới.
Việt Nam đã chứng minh với thế giới, với tất cả những người cách mạng, với tất cả những người chống chủ nghĩa đế quốc rằng những kỹ thuật hiện đại nhất, một đội quân lớn nhất và ngay cả một liên minh hùng mạnh như của Mỹ ở Việt Nam cũng không thể đánh bại được một phong trào du kích được nhân dân ủng hộ. Tôi cho rằng không ai nghi ngờ sự thất bại của quân đội Mỹ khi đối mặt với Việt Nam anh hùng và đó là sự ủng hộ lớn nhất mà Việt Nam dành cho thế giới.
Đây cũng là đoạn trích dẫn lời cố lãnh tụ Fidel Castro mà đạo diễn Hà Tiệp cảm thấy ấn tượng nhất và quyết định đưa vào bộ phim Hai trái tim chung nhịp đập.
Câu trả lời của lãnh tụ Fidel Castro cho thấy điều gì đã tạo nên sự gắn kết giữa hai dân tộc, bởi đã nêu bật được ý nghĩa chiến thắng của nhân dân Việt Nam và lý do ủng hộ rất vô tư, trong sáng của Cuba đối với Việt Nam trong những năm tháng chiến tranh như đã được thể hiện qua câu nói nổi tiếng của Fidel Castro: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”.
“Trong suốt lịch sử quan hệ giữa hai nước, chúng ta có thể thấy càng vào những thời điểm cam go của mỗi nước, thì mối quan hệ đặc biệt giữa Việt Nam - Cuba càng được thể hiện rõ nhất”, anh Tiệp nói thêm.
Sau 60 năm, những nhân chứng lịch sử cho mối quan hệ Việt Nam - Cuba ngày càng ít đi, cả hai nước đều trong giai đoạn chuyển giao thế hệ. Điều này đặt ra câu hỏi làm sao để tiếp tục giữ gìn và phát huy mối quan hệ đặc biệt Việt Nam - Cuba.
Đây cũng là một trong những câu hỏi được nhóm làm phim nêu ra trong cuộc phỏng vấn đồng chí Chủ tịch nước Cộng hòa Cuba Miguel Díaz-Canel.
“Việc bảo tồn ký ức lịch sử là rất quan trọng bởi vì ký ức lịch sử là cội nguồn của chúng ta. Chúng ta không chỉ bảo tồn và gìn giữ cho nó nguyên vẹn như việc cất nó trong lồng kính mà còn là cách chúng ta sống trong ký ức lịch sử, cách chúng ta cảm nhận nó, cách chúng ta truyền tải nó cho các thế hệ sau. Cách chúng ta liên hệ ký ức lịch sử đó với những điều chúng ta đang làm và những giải pháp chúng ta cố gắng tìm ra trong thế giới mà chúng ta đang sống, với rất nhiều điều không chắc chắn, trong một thế giới rất phức tạp”, Chủ tịch Cuba Miguel Díaz-Canel khẳng định.
Trong khi đó, PGS.TS Nguyễn Viết Thảo - nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Hữu nghị Việt Nam, cho rằng, cầu nối ký ức cho những giá trị lịch sử của quan hệ hai nước phải từ nhà nước, chính phủ rồi mới có thể đi sâu vào giáo dục các thế hệ tiếp nối, đặc biệt là thế hệ trẻ.
“Chính sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, Nhà nước của Việt Nam và Cuba nên quan hệ hai nước không có sự trầm lắng. Khi sang Cuba, tôi thấy Cuba ý thức rất cao khi đưa nội dung tuyên truyền về Việt Nam vào chương trình sách giáo khoa cấp 3. Còn cấp 1 và cấp 2 đã có từ trước đó.
Tôi nghĩ đến việc, làm sao để những thế hệ trẻ Việt Nam biết nhiều hơn về Cuba, đưa một số bài thơ, bài văn về Fidel Castro, về Cuba vào trong sách giáo khoa phổ thông. Cần phải có tuyên truyền ngay từ cấp học phổ thông thì học sinh mới hiểu về nước bạn”.
Còn với góc nhìn của người đạo diễn trẻ, để mối quan hệ Việt Nam - Cuba được duy trì xuyên suốt không chỉ trên mặt ngoại giao đơn thuần, anh cho rằng: “Mỗi người dân Việt Nam, mỗi người dân Cuba hãy là đại sứ cho mối quan hệ đặc biệt này - mối quan hệ đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Tổng tư lệnh Cuba Fidel Castro dày công vun đắp”.
Điều này có thể thấy qua những nỗ lực của đạo diễn Nguyễn Hà Tiệp và nhóm làm phim Hai trái tim chung nhịp đập, góp một phần nhỏ bé thể hiện cho tinh thần thần tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác quốc phòng giữa Việt Nam - Cuba, trở thành một nhân tố tạo ra cầu nối giữa lịch sử và tương lai mối quan hệ của hai nước.
Bình luận