'Khát’ không gian công cộng, TP.HCM cần làm gì?

Cần quy hoạch hiệu quả bờ sông Sài Gòn

Kiến trúc sư Steven Townsend, Giám đốc điều hành Studio Urban Design chia sẻ, TP.HCM đang phát triển nhanh chóng nên những không gian công cộng, hạ tầng công cộng là cần thiết để tăng chất lượng cuộc sống.

Theo ông Steven Townsend, hiện nay, tỷ lệ không gian công cộng tại TP.HCM rất ít nên cần phải xem xét bổ sung. Điển hình như bờ sông Sài Gòn hiện chưa được quy hoạch, sử dụng đất hiệu quả. Vì thế, cần tạo ra một khu công viên ven sông, cảnh quan liền mạch để kết nối các không gian công cộng lại với nhau.

Trong đó, khu vực Quận 4 cũ có bến cảng Nhà Rồng - Khánh Hội diện tích rất lớn, có thể làm được khu công viên công cộng kết nối với Thủ Thiêm và khu trung tâm Quận 1 cũ.

“Làm công viên công cộng rất đắt đỏ và chi phí để vận hành cũng rất lớn nên có thể làm theo mô hình PPP (hợp tác công tư)”, ông Steven Townsend nói.

Cũng theo ông Steven Townsend, thực tiễn từ các siêu đô thị như New York, London hay Singapore cho thấy, không gian công cộng không còn là khoản chi ngân sách đơn thuần, mà trở thành khoản đầu tư sinh lợi, đóng vai trò "mỏ neo" thu hút dòng vốn đầu tư mới trị giá hàng tỷ USD. Không gian công cộng kích hoạt kinh tế dịch vụ, gia tăng giá trị bất động sản và nâng cao năng suất đô thị.

Tại New York, các dự án tái thiết không gian công cộng như High Line hay Hudson Yards đã góp phần làm thay đổi diện mạo đô thị và kéo theo làn sóng đầu tư tư nhân quy mô lớn. Trong khi đó, Singapore, với mô hình "City in a Garden" đã biến không gian công cộng thành hình ảnh nhận diện quốc gia, tạo nền tảng cho tăng trưởng du lịch, dịch vụ và thu hút dòng vốn dài hạn.

Kiến trúc sư David Ching, Phó chủ tịch Janus Capital Việt Nam cho biết, Singapore và Việt Nam có những điểm tương đồng. Singapore có 9 tuyến MRT (tàu điện ngầm) đã phủ toàn quốc. Đây là những tuyến đường huyết mạch, là mạch máu để duy trì mạch sống của đất nước.

Singapore cũng có những không gian công cộng mang tính biểu tượng để thu hút khách du lịch. Không gian công cộng là nơi để người dân đến vui chơi, trải nghiệm như Singapore Zoo, Gardens by the Bay...

“Singapore xem diện tích mặt nước vô cùng quan trọng nên tận dụng rất tốt không gian này. Họ biến các bờ sông thành các khu công viên công cộng, kết nối với các tòa nhà. Trước đây, những con sông cũng ô nhiễm trầm trọng đã khiến Singapore phải mất 20 năm để làm sạch, người dân có thể tắm”, ông David Ching nói.

Theo kiến trúc sư, để làm được điều này, Singapore thực hiện theo hình thức hợp tác công tư, xã hội hóa. Phối hợp với các doanh nghiệp tư nhân để phát triển các không gian công cộng cho địa phương. Do vậy, đến nay, 50% diện tích của Singapore là mảng xanh.

Cũng theo chuyên gia này, định hướng phát triển của Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng cần phải xây dựng được những nơi đáng sống cho công chúng. Bờ sông, hồ nước cần được quy hoạch và chỉnh trang lại cho đẹp hơn.

Tạo bản sắc, gia tăng kết nối cộng đồng

Tiến sĩ Nguyễn Bá Hùng, chuyên gia Kinh tế trưởng tại Văn phòng Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) Việt Nam phân tích, phát triển không gian công cộng cần có cái nhìn đầy đủ hơn. Không gian công cộng mang tính biểu tượng cao thì phải đẹp, nhiều người đến xem và được trải nghiệm. Chính sự vun đắp của cộng đồng sẽ tạo ra tính hấp dẫn, đáng sống, thu hút đầu tư, phát triển kinh tế.

TP.HCM phải có sự phối hợp liên ngành, có quy hoạch cụ thể và thực hiện hiệu quả. Bên cạnh đó, phải đầu tư vào giao thông công cộng vì nếu đi lại không thuận tiện thì không gian ấy cũng chẳng có người tìm đến.

Ông Hùng ví dụ, tại nhiều địa phương ở Mỹ, không gian công cộng đôi khi chỉ là một bãi đất trống, một mảng xanh đơn giản nhưng tại đó, người dân có thể tụ tập vào cuối tuần, tổ chức chợ đồ cũ, cắm trại, giao lưu cộng đồng. Những hoạt động tưởng như rất bình thường này lại tạo nên dòng chảy sinh hoạt, sự kết nối xã hội và một nếp văn hóa sống đặc trưng của đô thị.

Kinh nghiệm từ New York cho thấy, không gian công cộng không chỉ là nơi đi lại, mà còn là nơi diễn ra các hoạt động văn hóa, nghệ thuật tự phát như ca hát, thơ ca, biểu diễn đường phố, tạo nên sức sống và bản sắc riêng cho thành phố.

Tại Singapore, phát triển không gian xanh và không gian công cộng là yêu cầu bắt buộc trong quy hoạch đô thị. Nơi đây, cây xanh và không gian công cộng không phải yếu tố trang trí mà là hạ tầng thiết yếu, gắn với sức khỏe cộng đồng, khả năng thích ứng biến đổi khí hậu và chất lượng sống dài hạn.

Do đó, với TP.HCM, không gian công cộng không chỉ nằm trong trung tâm, mà cần mở rộng ra các khu xung quanh thành phố. Nếu chỉ phát triển ở một vài khu lõi, hiệu quả lan tỏa sẽ rất hạn chế.

"Với du khách hay nhà đầu tư, sức hấp dẫn của một thành phố không chỉ nằm ở các chỉ số tăng trưởng GDP hay quy mô tài chính, mà còn ở cách chính quyền địa phương quản trị không gian và tạo điều kiện cho cộng đồng sử dụng không gian công cộng. Không gian công cộng sẽ trở thành một phần hữu cơ của quy hoạch đô thị, góp phần hình thành hạ tầng giá trị, nền tảng thu hút nguồn lực dài hạn và nâng cao chất lượng sống cho đô thị", ông Hùng cho hay.