Bí ẩn công ty quân sự tư nhân Wagner đang tham chiến giúp Nga ở Ukraine

Tại Crimea, lính đánh thuê của Wagner giúp lực lượng ly khai do Nga hậu thuẫn kiểm soát bán đảo. Sau đó, Wagner tiếp tục hỗ trợ lực lượng ly khai thân Nga tại vùng Donbass.

Tính đến tháng 4/2022, Wagner chỉ có khoảng 8.000 lính đánh thuê. Hầu hết trong số này được cho là những cựu quân nhân được đào tạo bài bản.

Người đứng đầu Wagner - tỷ phú Yevgeniy Prigozhin cùng một đơn vị Wagner bên trong mỏ muối Soledar (miền Đông Ukraine) sau khi phía Nga kiểm soát thị trấn chiến lược này vào tháng 1/2023. (Ảnh: RIA Novosti)

Còn theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Wagner không phải là một công ty quân sự tư nhân đơn thuần mà là một hệ thống chuyên cung cấp từ dịch vụ hỗ trợ an ninh, cố vấn quân sự cho đến lính đánh thuê. Wagner hiện đang hoạt động tại 30 quốc gia và có hai trung tâm huấn luyện tại Nga.

Trong nhiều năm, Wagner bị nghi tham gia vào các hoạt động quân sự của Nga ở châu Phi và Trung Đông nhưng Moksva luôn phủ nhận việc có liên quan đến công ty này.

Sự tồn tại của Wagner tại Nga nhận được hậu thuẫn đặc biệt từ điện Kremlin. Trên thực tế, luật pháp Nga cấm hoạt động cung cấp dịch vụ quân sự từ một công ty tư nhân, trong khi đó hiện không có khung pháp lý rõ ràng cho các hoạt động của Wagner, theo CSIS.

Cũng theo báo cáo của CSIS, hoạt động của Wagner có sự liên kết chặt chẽ với quân đội và các cơ quan tình báo của Nga. Đứng sau điều hành Wagner là tỷ phú Yevgeniy Prigozhin. Theo truyền thông phương Tây, ông là “đồng minh thân cận” của Tổng thống Nga Vladimir Putin.

Bản thân ông Prigozhin cũng chỉ mới thừa nhận là người đứng đầu Wagner trong một tuyên bố vào tháng 9/2022.

Cùng với việc công khai vai trò người lãnh đạo Wagner, tỷ phú Prigozhin cũng bắt đầu đứng ra tuyển mộ hàng nghìn lính đánh thuê tham chiến ở Ukraine.

Sau khi được trả tự do vào năm 1990, ông Prigozhin bắt đầu kinh doanh với một quầy bán xúc xích và chỉ vài năm sau đã sở hữu một nhà hàng sang trọng tại St. Petersburg bằng một quyết định đầu tư mạo hiểm.

Nhà hàng của Prigozhin nhanh chóng trở thành nơi các quan chức và người nổi tiếng Nga ở St. Petersburg hay lui tới bởi phong cách phục vụ và những món ăn ngon. Trong số đó có cựu Thị trưởng St. Petersburg Anatoly Sobchak và cấp phó của ông khi đó – Tổng thống Nga Putin.

Năm 2001, nhà hàng của Prigozhin đích thân phục vụ bữa tối cho 2 thượng khách: một người là tân Tổng thống Nga lúc đó - ông Putin, người còn lại là Thủ tướng Nhật Yoshiro Mori.

Ông Prigozhin (ngoài cùng bên phải) phục vụ Tổng thống Mỹ George W. Bush và Tổng thống Nga Vladimir Putin trong bữa tối giữa hai nhà lãnh đạo Mỹ và Nga năm 2006. (Ảnh: AP)

Không lâu sau, công ty của Prigozhin liên tiếp được chọn để tổ chức và phục vụ những bữa tiệc quan trọng trong Điện Kremlin, trong đó có tiệc sinh nhật ông Putin năm 2003. Từ đó Prigozhin được gọi là “đầu bếp riêng” của Tổng thống.

Mối quan hệ tốt đẹp với giới tinh hoa Nga đã mang lại cho tỷ phú Prigozhin những hợp đồng lớn, cho phép cung cấp suất ăn cho các trường học, bệnh viện và cả quân đội Nga.

Những tài liệu ít ỏi bị rò rỉ đã khắc họa hình ảnh ông Prigozhin như doanh nhân, nhà quản lý có tài trong lĩnh vực dịch vụ hậu cần. Bên cạnh việc cung cấp các dịch vụ hỗ trợ an ninh ở châu Phi và Trung Đông, những công ty liên quan tới Prigozhin cũng đã đẩy mạnh xuất khẩu lương thực, thực phẩm phục vụ ngày càng nhiều nhân lực và chuyên gia quân sự của Nga hoạt động trên khắp thế giới.

Vào tháng 9/2022, trong một lần hiếm hoi chia sẻ về những ngày đầu khi thành lập Wagner, tỷ phú Prigozhin cho biết: “Tôi đã tự lau chùi những vũ khí cũ, tự mình phân loại áo chống đạn, tự tìm những chuyên gia có thể giúp tôi việc này”.

“Kể từ thời điểm đó, ngày 1/5/2014, một nhóm những người yêu nước Nga đã ra đời. Nhóm này sau này sau đó lấy tên là Wagner”, ông Prigozhin nói thêm.

Ông Prigozhin cũng nói thêm Wagner đã giúp “bảo vệ người dân Syria, các dân tộc khác của các quốc gia Ả Rập, những người dân châu Phi và Mỹ Latinh có hoàn cảnh khó khăn”.

Wagner bắt đầu hoạt động trở lại ở Ukraine từ giữa mùa hè 2022, sau khi quân đội Nga chịu nhiều tổn thất trên chiến trường và cần đến sự bổ sung nhân lực từ Wagner. Hiện có hơn 50.000 lính đánh thuê của Wagner đang được triển khai ở Ukraine.

Ngay sau khi tham chiến, Wagner luôn đóng vai trò lực lượng tấn công chủ lực của Nga trên nhiều mặt trận nóng ở miền Đông Ukraine. Hai trận đánh tiêu biểu của Wagner cho đến hiện hay có thể kể đến như Soledar và Bakhmut ở vùng Donetsk vào đầu năm 2023, tuy nhiên thành tựu này đạt được với sự hỗ trợ của pháo binh từ các lực lượng chính quy Nga.

Ông Prigozhin (thứ ba, từ trái sang) và các thành viên Wagner chụp ảnh tại đài tưởng niệm nằm ở phía Đông thành phố Bakhmut ngày 8/3/2023. (Ảnh: Wagner)

Hãng tin AFP dẫn lời Tham mưu trưởng lục quân Pháp, Đại tướng Pierre Schill cho biết Wagner hiện là lực lượng đóng vai trò tích cực nhất trong chiến dịch của Nga ở Ukraine, đồng thời xem công ty quân sự tư nhân là đối thủ đáng gờm vì sẵn sàng trả giá để đạt được mục tiêu.

"Wagner đang gửi thông điệp rằng ở bất cứ nơi đâu, Wagner sẵn sàng trả giá để đạt được mục tiêu và sẽ là đối thủ đáng gờm", tướng Schill nói.

Vị tướng này cho rằng những nhóm lính đánh thuê như Wagner sẽ có vai trò quan trọng trong tương lai. Tuy nhiên, ông cho rằng không phải nhóm nào cũng hiệu quả như Wagner vốn nhận được "sự hỗ trợ của nhà nước ở mức độ đáng kể", nhờ mối quan hệ giữa ông Prigozhin với Tổng thống Putin.

Bên cạnh đó, giới phân tích còn cho rằng ông Prigozhin và nhóm Wagner đóng vai trò quan trọng trong chính trị ở điện Kremlin. Điều này có thể thấy qua việc ông Prigozhin luôn có mặt ở những mặt trận nóng nhất.

Hiện tại, lực lượng Nga đang dồn nguồn lực đáng kể, bao gồm cả nhân lực và khí tài, tới Bakhmut với quyết tâm giành quyền kiểm soát thành phố chiến lược này. Từ Bakhmut, quân đội Nga có thể mở đường kiểm soát toàn bộ phần còn lại của vùng Donetsk

Ông Prigozhin ngày 13/2 tuyên bố các đơn vị tấn công của Wagner chỉ còn cách trung tâm Bakhmut khoảng 1,2 km, nhưng cho biết thêm rằng càng tiến vào trung tâm thành phố giao tranh càng ác liệt. Việc bao vây Bakhmut vẫn đang diễn ra nhưng gặp nhiều khó khăn.

Vai trò của lực lượng Wagner tại Bakhmut có ý nghĩa quan trọng đối với chiến dịch quân sự của Nga. Sự hiện diện của các chiến binh Wagner là nguồn bổ sung kịp thời để lực lượng Nga tiếp tục cuộc tiến công không chỉ ở Bakhmut, mà còn các mặt trận khác tại Donbass.  Thậm chí Wagner được coi là hy vọng khả quan nhất của Nga ở thời điểm hiện tại, giúp Moskva tin vào một chiến thắng ở chiến trường miền Đông Ukraine.